Stres ne zaman hasta yapar ?

Hem insanlar, hem de hayvanlar stres karşısında farklı tepkiler verirler. Strese karşı bazı insanlar çok hassas olurken bazıları stresten ya hiç, ya da çok az etkilenirler. Uzun zamandır bunun sebebi pek bilinmiyordu. Yapılan araştırmalar ile bu sorunun cevabı arandı ve bulundu.

Sorunun cevabı merkezi sinir sisteminde.

Merkezi sinir sisteminde bulunan AMPA-Reseptör adı verilen moleküler alıcıların yapısal farklılıklar göstermesi o kişinin stres karşısında hassas veya duyarsız olmasını sebep oluyor.  

AMPA-Reseptörlerinin yapısı

AMPA-Reseptörlerinin yapısını genetik ve çevre şartları belirler. AMPA-Reseptörlerinin, GluR1, GluR2, GluR3, GluR4  olmak üzere dört alt grubu bulunur. Bu dört AMPA-Reseptörü, „Glutamat“ adı verilen nörotransmitter’leri yakalar. Yakalanan glutamatlar hücrenin iyon kanallarının açarak hücre içine iyonların girmesini sağlar. içeriye giren iyonlar sinir hücreleri arasında enformasyon akışını sağlayan elektriksel impulsların  oluşmasına sebep olurlar.

GluR1 ve GluR2 reseptörlerinin yakalamış olduğu nörotransmitterler iyon kanallarını açarak içeriye kalsiyum iyonlarının girmesini sağlar ve elektriksel bir uyarı başlatılır ve bu uyarı ile beyindeki sinir hücreleri arasında enformasyon akışı başlamış olur.

Laboratuvar  çalışmaları ve kullanılan metot

Laboratuvarda farelere haftalarca sosyal stres testi uyugulanıyor.

Stres testi için fareler küçük gruplar halinde bir kafes içerisine konuyorlar. Fareler birbirlerine alışmaya ve aralarında bir hiyerarşi oluşmaya başladığında, başka grupların bulunduğu kafeslere konarak tekrar sosyal stres içerisine girmesi sağlanıyor ve bu stresli süre içerisinde farelerin stres hormonları ölçülüyor.

• Strese dayanıksız farelerde GluR1 miktarı az, GluR2 miktarı fazla,
• Strese dayanıklı farelerde, GluR2 miktarının az olduğu, tespit ediliyor.

Bu araştırmada ortaya çıkan enteresan bir sonuçta, strese dayanıklı farelerin, kısa süreli hafızalarının* çok kötü olması ve bunun sebebinin de GluR2 miktarının eksikliğinden kaynaklanıyor olması...

Sonuç

Kişinin stres karşısında zayıf veya dayanıklı olması genetik ve çevresel şartlara bağlı olarak değişiklik gösteriyor. Genetik olarak strese yatkınlığı olan kişiler stresle başa çıkma konusunda başarısız oluyorlar. Bu araştırmadan elde edilen sonuçlar ısığında, gelecekte sters ve depresyon ile mücadelede  AMPA-Rezeptörinin durumuna göre kisiye özel tedavi uygulanabilecek.

Kısa süreli hafıza*: Bilgiler beyinde önce kısa bir süreliğine ön belleğe depolanır, daha sonra, ön bellekteki bilgiler önem sırasına göre sınıflandırılarak kalıcı belleğe alınır. Gereksiz olanlar ise silinir.

Mehmet Saltürk

++++++++++++++++++++++++
Dipl. Biologe Mehmet Saltürk
Institute for Genetics
University of Cologne

++++++++++++++++++++++++

Kaynak: 

Individual Stress Vulnerability Is Predicted by Short-Term Memory and AMPA Receptor Subunit Ratio in the Hippocampus

The Journal of Neuroscience, December 15, 2010, 30(50):16949-16958; doi: 10. 1523 /J NEUROSCI. 4668-10.2010