Obezite, vücutta yağ dokusunun aşırı artmasıyla ortaya çıkan komplike metabolik bir rahatsızlıktır. Fazla kalorili gıdalarla beslenmek, hareketsiz bir yaşam tarzı, genetik yatkınlık hastalığın temel sebepleri arasındadır. Dünya Sağlık Örgütünün belirlemiş olduğu sınıflamaya göre Vücut kitle indeksinin (VKİ) 25 kg/m2 ila 30 kg/m2 olduğu durumlarda kişiye obez teşhisi konmaktadır.(1)Uzun zamandan beri obezitenin kardiyovasküler hastalıklar, diyabet ve kanser oluşumuna sebep olduğu ve hatta genetik yapıyı bile değiştirdiği biliniyordu. Son yapılan araştırmalar ışığında obezitenin beyin yapısına da zarar verdiği artık biliniyor. Örneğin 2016 yılında yapılan ve Neurobiology of Aging dergisinde yayınlanan bir makalede, obezitenin beyinde Beyaz Madde miktarını düşürdüğünü belirtiliyor (2) (3) (4). (Beyaz Madde: Merkezi sinir sisteminde sinir sisteminde nöron ve miyelinli aksonların oluşturduğu topluluklara verilen addır. Beyinde iç kısımlarda, omurilikte ise dış kısımda yer alır.)
Obezite ile Alzheimer arasından bir bağ olabilir
Uzun zamandır Alzheimer’in yaşlılıkla ilgili olduğu düşünülüyordu, son zamanlarda yapılan araştırmalar obezite ile Alzheimer arasında da bir ilişki olabileceğinin işaretlerini veriyor. Aşağıda bu konuda yapılmış ve Human Brain Mapping dergisinin 11 Nisan 2017 tarihli sayısında yayınlanmış makalenin özeti bulunmaktadır.
Araştırma hakkında bilgi vermeden önce araştırmaya konu olan ve beyindeki çeşitli bölgeleri birbirine bağlayan nöronal ağdan kısaca bahsetmek gerekiyor.
Nasıl ki kara yolları, demir yolları, hava yolları çeşitli şehirleri birbirine bağlıyorsa, beyinde de benzer bir sistem bulunmaktadır ve bu nöronal ağlar beynin çeşitli bölgeleri arasında enformasyon akışını sağlar. Bu ağın herhangi bir nedenle zarar görmesi durumunda ise alzheimer, şizofreni, parkinson, multipler sklerose ve felç gibi önemli nörolojik hastalıklar ortaya çıkmaktadır (5) (6) (7) (8).
Beyin erken yaşlanmasına neden olan süreç nedir ?
Max Planck Enstitüsü'nden Veronica Witte bu sorunun cevabını bulmak amacıyla farklı vücut kitle indeksine sahip (VKİ), yaşları 60-80 arası değişen 700 sağlıklı bireyin beyin fonksiyonlarını karşılaştırmalı olarak inceledi ve ilginç sonuçlar elde etti.Bozulmuş nöronal ağ / sinir ağları
Elde edilen sonuçlar vücut kitle indeksi arttıkça yani şişmanlık arttıkça beyinin belirli bölgelerinde yer alan nöral ağların azaldığını ve buna bağlı olarak da iletişimin zayıfladığını gösteriyor. Başka bir ifadeyle yüksek yağlanma beyinin daha hızlı bir yaşlanma sürecine girmesine sebep oluyor. İlginç olan başka bir konu da Manyetik Rezonans Görüntüleme (fMRI) çekimlerinde tespit edildi. Çekimlerde nöral ağlardaki bu iletişim kopukluğunun beynin pasif moda geçmesiyle (Default Mode Network) ortaya çıktığını gösteriyordu.
Konunun daha iyi anlaşılması için "Default Mode Network" den bahsetmek gerekiyor : Default Mode Network, insanın kendisiyle baş başa kaldığı yani beynin dışarı ile aktivitesini kestiği, kendi iç dünyasında düşüncelere daldığı, beynin adeta “rölantide” çalıştığı andır. Beyin bu modda sakladığı anıları, geçmiş tecrübeleri çağırarak çeşitli düşüncelere dalar ve çeşitli fikirler geliştirir. Default Mode Network aynı zamanda kişinin en yaratıcı düşünceleri ürettiği ve sorunları en üst düzeyde çözdüğü modun adıdır. Tuvalette, banyoda, yatakta uzanırken, jogging yaparken veya bisiklet sürerken akla gelen parlak düşünceler hep bu Default Mode Network’ta gerçekleşir.
Sonuç
Şişmanlar Alzheimer riski taşıyor olabilir !
Şimdiye kadar kısmen kabul gören ama kısmen de pek benimsenmeyen zayıf bir hipoteze göre şişmanlığın alzheimer karşı koruyucu bir etkisinin olduğu düşünülüyordu. Yapılan bazı istatiksel çalışmalar da bu görüşü destekler nitelikteydi (9). Yapılan bu araştırma ile birlikte bu görüşün geçerliliği iyice tartışılır hale geldi.
Her ne kadar bu araştırma obezitenin de alzheimer için önemli bir risk faktörü olabileceğini göstersede deneklerin ileride kesin olarak alzheimer olup olmayacağı henüz şimdilik bilinmiyor. Ama şimdiye kadarki araştırmalardan elde edilen sonuçlar bize „Default Mode Network“ modunda az sayıda nöronal ağın aktif olmasının Alzheimer’in ön belirtisi olduğunu gösteriyor. Kesin bir kanıya varabilmek için katılımcıların ileriki yaşamlarındakı sağlık durumlarının tekrar incelenmesi gerekiyor.
Geriye dönüş mümkün mü?
Obezite nedeni ile beyinde nöronal bağlantıların azalması, yani potansiyel alzheimer riski, yaşam stili radikal bir şekilde değiştirilerek geriye döndürmek veya en azından durdurmak mümkün mü? Bu soruya evet veya hayır demek şimdilik mümkün değil. Konunun açıklığa kavuşabilmesi için yeni çalışmalara ihtiyaç var.
Konu ile ilgili hazırlanmış diğer makaleler
- Alzheimer’a karşı alınacak yedi basit önlem
- Köpek balığı, Alzheimer ve Parkinson tedavisinde bir umut olabilir
- Protein diyeti Alzheimer’ı yavaşlatıyor
- Alzheimer tedavisinde yeni bir umut, “Statin”
- Parkinson tedavisinde kullanılan bir ilaç, Multipl Skleroz tedavisinde de başarılı sonuçlar verdi
- Açlık hissini bastıran kimyasal bir madde geliştirildi
- Şişmanlığa karşı yeni bir umut: Enzimatik Tedavi
- Zayıflamaya yardımcı olan doğal bir madde keşfedildi.
- Şişmanlığa sebep olan bir gen bulundu.
Kaynak
Higher body mass index is associated with reduced posterior default mode connectivity in older adults
Diğer kaynaklar
- Obesity and overweight
- Schwergewichtiger Risikofaktor für Krebs
- Epigenome-wide association study of body mass index, and the adverse outcomes of adiposity
- Obesity associated with increased brain age from midlife
- Modern network science of neurological disorder.
- A common brain network links development, aging, and vulnerability to disease.
- Increased Resting-State Gamma-Band Connectivity in First-Episode Schizophrenia Schizophr Bull.
- Cortico-Cerebellar Structural Connectivity Is Related to Residual Motor Output in Chronic Stroke.
- BMI and risk of dementia in two million people over two decades: a retrospective cohort study
++++++++++++++++++++++++
Dipl. Biologe Mehmet Saltürk
The Institute for Genetics
of the University of Cologne
++++++++++++++++++++++++
Bu blogdaki makaleler bir başka yayın organında kaynak gösterilmeden yayınlanamaz, çoğaltılamaz ve kullanılamaz.
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder