Yaşlanmayı durduran Enzim "Telomeraz"

Nature dergisinin 28 Kasım 2010 tarihli sayısında telomeraz enzimi ile  genç kalma

 arasında ilişkiyi ele alan bir makale yayınlandı.

Makalede, farelere enjekte edilen telomeraz enziminin kromozomların uç kısmında bulunan telomerlerin kısalmasını engelleyerek yaşlanmayı durdurduğu belirtilmiştir. Daha da önemlisi farelerin geriye dönük olarak gençleştiğinin tespit edilmiş olması... 
Araştırmada Telomeraz enzimi verilen yaşlı farelerin bir ay sonra yapılan incelemesinde kaslarının güçlendiği, beyinlerinde yeni sinir hücrelerin oluştuğu, dalak ve bağırsak hücrelerinde yenilenmelerin olduğu, seksüel olarak tekrar aktif hale geldiği ve yeniden doğurganlık gibi gençliğe has özelliklerin görüldüğü tespit edilmiştir.

Bu araştırmadan elde edilen sonuçlar ışığında gelecek on yıl içerisinde geliştirilen ilaçlar ve gen teknolojinde gelişmeler ile insanların yaşam kalitesinin yükseleceği, daha sağlıklı ve uzun bir yaşayam süreceği tahmin ediliyor.

Ek bilgi: Kromozomların iki ucunda telomer denilen bir kısım bulunur ve bu kısımlarda yaklaşık 2000 defa tekrarlanan nükleotid dizilimi vardır. Bu nükleotid dizilim „TTAGGG“dır(4).

İnsan hücreleri kendisini kopyalayarak yenilerler. Her kopyalama esnasında telomerler bir miktar kısalır. Telomerler yılda yaklaşık olarak 31 harf kısalırlar. İnsanların yıllar geçtikce yaşlanmasının sebebi „TTAGGG" dizisinin gittikçe azalmasının bir sonucudur. (5)

Bu kısalmayı bazı faktörler hızlandırıyor.

Soluduğumuz kötü hava, sigara içmek gibi akciğer hücrelerini doğrudan etkileyen olumsuz faktörler hücrelerinin tahribatına sebeb olamaktadır. Tahrip olan hücreler, kendini zamanından önce kopyalayarak yenilemeye çalışırlar, işte hücrenin zamanından önce kendini yenilemesi telomerlerin normalden daha çabuk kısalmasına sebep olurlar. Sigara içen veya kötü hava soluyanların yaşına göre daha ihtiyar görünmesinin sebebi telomerlerin zamanından önce kısalmasıdan kaynaklanmaktadır. 

Prensip: Hücrenin kopyasını yapması telomerin kısalmasına, telomerin kısalması da yaşlanma anlamına gelmektedir(6).  Evrimsel süreçte telomerlerimizdeki „TTAGGG" uzunluğu farklı olabilmektedir yani telomer uzunluğu kişiden kişiye değişebilmektedir. 7000 bp hatta bazen 10000 bp DNA harfi uzunluğunda olabilmektedir. İnsanlar arasındaki ömür farklılığının sebebi doğuştan gelen bu nükleotit uzunluğundaki farklılıklardan kaynaklanmaktadır.

Mehmet Saltürk

++++++++++++++++++++++++
Dipl. Biologe Mehmet Saltürk
Institute for Genetics
University of Cologne
++++++++++++++++++++++++

Orijinal makale
 Nature : (2010)  doi:10.1038/nature09603 Accepted 26 October 2010Published online 28 November 2010