Genetik: Yazma ve okuma zorluğu : Dyslexia

Dyslexia veya türkce adı ile disleksi yazma ve okuma zorluğudur. Bu rahatsızlık bulunan kişiler yazma, okuma ve konuşma esnasında harf ve kelimeleri gramatik kurallara göre yerine koymada oldukca zorlanırlar. Bu rahatsızlık doğumla başlar ve tedavi edilmezse ömür boyu sürer. Bunun eğitimle veya zekayla ilgili bir sorun olmadığı artık biliniyor. Ve gelişmiş batı ülkelerinde bu durum kimi zaman okul öncesi, kimi zamanda ilkokul çağlarında fark edilerek gerekli önlemler alınıyor.

Sebep:

Rahatsızlığın sebebinin birçok gendeki mutasyondan kaynaklandığı artık biliniyor(polygenetik).

Bu konuda aday genlerin kromozom 2, 3, 6, 18, 15 ve 18 de olduğu tahmin ediliyor. Hatta 2006 yılında Alman ve isveçli araştırma grubu altıncı kromozomda DCDC2 geni üzerinde birden fazla noktasal mutasyon(tek harflik)buldular. (1)

Ayrıca bu gen'in beynin gelişimi sırasında özellikle sinir hücrelerinin beyne doğru hareketi esnasın büyük rol aldığı bilinmektedir.

Mutasyonlu gen veya genleri taşıyan kişilerin beynindeki işitsel-görsel algıların bulunduğu merkeze gelen bilgiler doğru değerlendirilememektedir. Mutasyon nedeni ile normalden farklı sentezlenen protein beyindeki ilgili bölgede fonksiyonel bozukluklara sebep olmakta, bu da yazma esnasında harf ve kelimelerin eksik veya yanlış yazılmasına sebeb olmaktadır.

Okuma zorluğu bulunanların %50'si, gramatik yazma zorluğu bulunanların %60´i genetik nedenlerden kaynaklanmaktadır. Genetik nedenlerden kaynaklanan disleksi erkeklerde kadınlara göre iki kat daha fazla görülmektedir.

Disleksinin sınıflandırılması:

Disleksi, International Classification of Diseases (ICD) ve Dünya Sağlık Örgütünün (WHO) yapmış olduğu sınıflandırmaya göre dört ana gruba ayrılıyor.

Okuma ve heceleme bozukluğu (F81.0)
Yazım bozukluğu (F81.1)
Aritmetik bozukluk (F81.2)
Kombine bozukluk (okuma, yazma ve aritmetik bozuk) (F81.3)

Disleksi bir zeka geriliği değildir.

Birçok kişi ve eğitimci disleksi diye bir rahatsızlığın olduğundan habersiz olduğu için toplumda bu kişiler öğrenme-engelli olarak kabul ediliyor ve zaman zaman bu kişiler çevrenin olumsuz tutumu ile karşı karşıya kalabiliyor.

Yapılan araştırmalar Disleksi olan kişilerin öğrenme engelli olmadığını hatta ortalamanın üzerinde bir zekaya sahip olduğunu göstermektedir. (2) (3)

Kendisinde de disleksi rahatsızlığı bulunan ünlü ressam ve grafiker Ron Davis, disleksiyi dezoryantasyonun bir türü olarak tanımlamakta. Davis,"Legasthenie als Talentsignal"adlı kitabında, dezoryantasyonun doğal yeteneği geliştirdiğini söylüyor. Bu kitapta Davis, disleksilerin resim yapmaya, matematiksel düşünmeye ve objeleri 3 boyutlu algılayıp o şekilde değerlendirmeye yatkın olduklarini belirtiyor.

Tarihte ve günümüzde tanınmış disleksiler

Bazıları nobel ödüllü olmak üzere bilim, sanat, politik alanda olan yüzlerce tanınmış disleksi bulunmaktadır. Mesela ,Leonardo da Vinci, Albert Einstein, Charles Darwin, Thomas Alva Edison, Alexander Graham Bell, Mozart, Agatha Christie, Johann Wolfgang von Goethe, Jules Verne, Ernest Hemingway, Napoleon Bonaparte ve şimdi hayatta olmayan daha birçok kisinin mektupları ve tuttuğu notlar incelenerek yapılan araştırmalar, bunların disleksi olduğunu göstermiştir.

Dustin Hoffman, Jack Nicholson, John Lennon, Tom Cruise, Alfred Hitchcock, Michael Jackson, Tommy Hilfiger, Diego Maradona, Picasso ve daha yüzler tanınmış yetenekli, hatta dahi derecesinde kişiye disleksi tanısı konmuştur.(4) (5)

Mehmet Saltürk

+++++++++++++++++++++++

Dipl. Biologe Mehmet Saltürk
Institute for Genetics
University of Cologne
+++++++++++++++++++++++

Kaynaklar:

The role of gene DCDC2 in German dyslexics

Annals of DyslexiaAn Interdisciplinary Journal of The International Dyslexia Association© The International Dyslexia Association 200910.1007/s11881-008-0020-7